Toshkent, O‘zbekiston (UzDaily.uz) — Samarqand shahrida “Markaziy Osiyo global iqlim muammolari qarshisida: umumiy farovonlik yo‘lida birlashish” mavzusidagi nufuzli Samarqand iqlim forumi bo'lib o'tmoqda. Tadbir Markaziy Osiyo mintaqasida iqlim o'zgarishi, suv resurslari boshqaruvi va ekologik barqarorlik masalalariga bag'ishlangan.

Markaziy Osiyo mintaqasida so’nggi 70 yil davomida o'rtacha harorat 1,5–2 darajaga ko'tarilgan. Orol dengizi fojiasi esa global ekologik inqirozning ramziga aylangan. Forum doirasida tashkil etilgan ekspertlar munozaralari, yalpi majlislar va siyosiy muloqotlarda iqlim o'zgarishining ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlarini kamaytirish, qayta tiklanadigan energetika, suv resurslarini kompleks boshqarish, biologik xilma-xillikni saqlash va barqaror shahar taraqqiyoti kabi muhim yo'nalishlar muhokama qilindi.

"Suv resurslarini uyg’unlashgan boshqaruvi" yalpi majlisi

"Iqlim o'zgarishi sharoitida Markaziy Osiyoda suv resurslarini uyg’unlashgan boshqaruvi" mavzusidagi yalpi majlisi forum doirasidagi eng muhim tadbirlardan biri bo'ldi. Xalqaro suv resurslari boshqaruvi instituti (IWMI) mintaqaviy vakili Barbara Yanuş-Pavletta moderatorligida o'tgan majlisda avval Markaziy Osiyo davlatlarining suv xo'jaligi vazirlari milliy ustuvor yo'nalishlar va mintaqaviy hamkorlik istiqbollari haqida ma'ruzalar qildilar, so'ngra nufuzli xalqaro tashkilotlar vakillari o'z fikrlarini bildirishdi.

Sessiyaning ikkinchi qismida yuqori darajadagi xalqaro tashkilotlar vakillari Markaziy Osiyo mintaqasidagi iqlim o'zgarishiga qarshi kurash va suv resurslari boshqaruvi bo'yicha hamkorlik masalalarini muhokama qildilar. Shuningdek, ilg'or tajribalar, innovatsion sheriklik va suv sohasiga iqlim investitsiyalarini jalb qilish masalalari ko'rib chiqildi.

Viorel Gutsu: Suv va oziq-ovqat xavfsizligi mintaqaviy hamkorlikni talab qiladi

BMTning Oziq-ovqat va qishloq xo'jaligi tashkiloti (FAO)ning Yevropa va Markaziy Osiyo bo'yicha Bosh direktori o'rinbosari va mintaqaviy vakili Viorel Gutsu yalpi majlisda so'zga chiqib, Markaziy Osiyoda suv xavfsizligi masalasiga alohida e'tibor qaratdi.

"Suv xavfsizligi oziq-ovqat xavfsizligining poydevoridir," deya ta'kidladi Gutsu. "Yetarli va xavfsiz suvlarsiz biz agro-oziq-ovqat tizimlarini saqlash, inson salomatligini himoya qilish yoki iqtisodiy farovonlikni ta'minlash imkoniga ega emasmiz. Ayni paytda Markaziy Osiyodagi bir qator mamlakatlarda suv iste'moli sur’atlari qayta tiklanish sur’atlaridan oshib ketgan, eskirgan infratuzilma tufayli sug'orish paytidagi yo'qotishlar 60 foizgacha yetishi mumkin. Iqlim o'zgarishi vaziyatni yanada og'irlashtirmoqda. Natijada 2050 yilga kelib, ekinlar hosildorligi 30 foizgacha pasayishi mumkin, sel va qurg'oqchilik allaqachon mintaqaga milliardlab zarar yetkazmoqda."

Gutsu janoblari ushbu muammolarni hal qilishda mintaqaviy hamkorlikning muhimligini alohida qayd etdi. Uning so'zlariga ko'ra, FAO hukumatlar va hamkorlar bilan quyidagi yo'nalishlarda faol ish olib bormoqda:

Suvni tejaydigan sug'orish tizimlari va iqlimga moslashtirilgan qishloq xo'jaligi texnologiyalarini joriy etish;

Haqiqiy holatni hisobga olgan qarorlar qabul qilish uchun sifatli ma'lumotlar almashish va shaffof axborot tizimlarini rivojlantirish;

Transchegaraviy suv resurslarini adolatli va barqaror boshqarishni kuchaytirish;

Sun'iy muzliklar va yer osti suvlarini to'ldirish kabi suv tanqisligiga qarshi kurashishga yordam beradigan amaliyotlarga asoslangan yechimlarni rivojlantirish.

"Bizga jasoratli yetakchilik va barqaror investitsiyalar kerak. Suv inqirozi chegaralarni tan olmaydi, bizning yechimlarimiz ham shunday bo'lishi kerak," dedi V. Gutsu o'z nutqida.

Forum ishtirokchilari tomonidan berilgan savollarga javob berar ekan, V. Gutsu janoblari barqaror suv boshqaruvi faqat infratuzilma emas, balki odamlar haqida ham ekanligini ta'kidladi: "Agar biz uzoq muddatli yechimlarni istasak, suvga eng ko'p tayanadigan fermerlar, ayollar va yoshlarni qo'llab-quvvatlashimiz zarur".

V. Gutsu o'z so'zida FAO Markaziy Osiyo mamlakatlarini qurg'oqchilikka chidamli ekinlar, samarali sug'orish va resurslarni tejovchi qishloq xo'jaligi amaliyotlarini joriy etishda qanday qo'llab-quvvatlayotganini batafsil tushuntirdi. Uning aytishicha, bu yer ostidan sug'orish, “nol” ishlov berish va mulchalash kabi usullarni qo'llashni anglatadi, bular tuproqni himoya qilish va suv yo'qotishlarini kamaytirish uchun muhim ahamiyatga ega.

"Ammo texnologiyalarning o'zi yetarli emas – kichik fermerlarni ushbu innovatsiyalarni qabul qila olishlari uchun o'qitish va salohiyatni oshirish ham zarur," deb ta'kidladi u.

V. Gutsu, shuningdek, jamoaviy suv boshqaruvini kuchaytirish zarurligi haqida ham to'xtalib, hozirda ko'plab hududlarda mahalliy jamoalar suvning qanday taqsimlanishi haqida ovoz berish huquqiga ega emasligini qayd etdi. Uning fikricha, suvdan foydalanuvchilar uyushmalari va fermerlar rahbarligidagi qaror qabul qilish platformalarini yaratish adolatliroq taqsimotni ta'minlashi mumkin.

Forum yakunida Markaziy Osiyo davlatlari vazirlari "Markaziy Osiyoda suv va yer resurslari bo’yicha o'zaro aloqalar dasturi" (CAWLN) loyihasi bo'yicha bayonotni imzoladilar. Bu dastur mintaqada suv xavfsizligini ta'minlash va iqlim o'zgarishiga moslashish yo'lidagi muhim qadamlardan biri bo'lishi kutilmoqda.

Samarqand iqlim forumi 6-aprel kuni ham davom etadi, unda mintaqaviy ekologik hamkorlik va iqlimga moslashish strategiyalari bo'yicha muhokamalar o'tkaziladi.